Instalacja antyprzymrozkowa

Wiosenne przymrozki mogą być przyczyną bardzo dotkliwych szkód, zmrożenia pąków, kwiatów lub zawiązków owoców, powodują znaczące straty w plonach. Szczególnie narażone na nie są gatunki mało odporne i wcześnie kwitnące, jak morele, brzoskwinie, czereśnie, a wśród krzewów – porzeczki, agrest czy minikiwi. W Polsce ochrona antyprzymrozkowa jest szczególnie popularna w sadach jabłoni ze względu na wolumen strat jaki przynoszą wiosenne przymrozki w naszym klimacie. Czynnikiem, bardzo istotnie wpływającym na odporność roślin przed wiosennymi przymrozkami, jest ich faza rozwojowa. Niestety, zmieniający się klimat, ciepłe zimy oraz fale nagłego wiosennego ocieplenia, sprzyjają przyspieszeniu rozpoczęcia wegetacji. Ostatnie lata udowadniają, że rośliny potencjalnie odporne na mróz i przymrozki, jak np. borówka amerykańska, mogą również zostać dotknięte skutkami wiosennych spadków temperatur.

Sposoby walki z przymrozkami

Ochrona przed przymrozkami przybiera formę bierną i czynną.

Formy bierne skupiają się głównie na:

• zapewnieniu właściwej kondycji roślin na początku okresu wegetacyjnego,
• akumulacji ciepła w glebie i poprawy przewodnictwa cieplnego poprzez jej właściwe uwilgotnienie,
• ograniczaniu lub kierowaniu spływem mroźnego powietrza.

Formy czynne polegają na technicznym przeciwdziałaniu skutkom przymrozków głównie poprzez:

• zamgławianie i zadymianie
• podgrzewanie
• wiatrowanie
• zraszanie
• metody kombinowane.

Za najskuteczniejszy sposób ochrony, uznaje się deszczowanie nadkoronowe.

System taki cechuje się skutecznością nawet do temperatury -7°C. Pozwala to skutecznie chronić rośliny, nawet w późnych fazach rozwojowych

Nadkoronowy system antyprzymrozkowy – mechanizm działania

Kluczowym aspektem skuteczności tego systemu jest definicja ciepła utajonego. Jest to energia oddawana przez wodę podczas zmiany stanu skupienia. Każdy 1 gram wody zamieniającej się w lód emituje 80 cal energii termicznej. To dzięki temu pokryte lodem fragmenty roślin nie ulegają zamrożeniu a wierzchnia warstwa lodu pełni funkcje ochronne. Aby zapewnić takie warunki, antyprzymrozkowe systemy nawadniające, muszą niezawodnie dostarczać odpowiednią ilość wody, aby nie dopuścić do całkowitego jej zamarznięcia.

Zraszacze pełnoobrotowe

Najpowszechniej stosowane są systemy z wykorzystaniem zraszaczy pełnoobrotowych. Jest to metoda pozwalająca na ochronę przed najgłębszymi przymrozkami. Wymaga jednak dużego zasobu wody, aby pracować w całym okresie ochrony przymrozkowej. Poza wydajnością źródła, istotna jest niezawodność całego systemu, dlatego zraszacze antyprzymrozkowe muszą spełniać szereg ściśle określonych warunków:

• dostarczać kolejne dawki wody z określoną częstotliwością – czas pełnego obrotu zraszacza powinien zawierać się w przedziale 40-50 sekund,
• charakteryzować się wysoką odpornością na podmuchy wiatru – opad wytwarzany przez zraszacze obrotowe jest mniej podatny na zakłócenia,
• wykazywać się wysoką niezawodnością – osłonięte łożysko i sprężyna bijaka, zapobiega zamarznięciu zraszacza w trakcie pracy,
• zapewniać wysoką równomierność opadu – CU min. 88%.

Zraszacze rzędowe

Rosnącą popularnością cieszą się zraszacze takie jak Flipper działające wyłącznie w obrębie rzędu roślin. Dzięki zraszaniu wyłącznie roślin, a nie międzyrzędzi, ilość wody potrzebnej do ochrony może być nawet o 2/3 mniejsza w porównaniu z tradycyjnym systemem. To przekłada się na mniejsze zapotrzebowanie wody, mniejsze zestawy pompowe, mniejsze przekroje rurociągów głównych i poprzecznych. Poza znaczącym zmniejszeniem kosztów i wielkości inwestycji pozwalają uniknąć również problemów wynikających z nadmiernego uwilgotnienia gleby po okresach długotrwałej pracy. Zraszacze Flipper stosuje się do ochrony roślin o wąskim pokroju jak winorośle, czy wąsko cięte jabłonie, w ostatnich latach sprawdzają się jednak doskonale w ochronie antyprzymrozkowej upraw borówki wysokiej.

Projektowanie systemu ochrony antyprzymrozkowej

Pierwszym etapem planowania nadkoronowej instalacji antyprzymrozkowej, powinno być zapewnienie źródła wody o odpowiednim wydatku. Zraszacze pełnoobrotowe wymagają niejednokrotnie wydajności przekraczającej 40 m3 na hektar chronionej powierzchni. W przypadku zraszaczy Flipper potrzebujemy około 17 m3 na hektar. Studnie głębinowe zwykle pozwalają na obsługę niewielkiego obszaru, dlatego w przypadku plantacji o powierzchni kilku hektarów i więcej buduje się zbiorniki na wodę. Po wyborze typu zraszania antyprzymrozkowego należy zadbać o prawidłowe rozmieszczenie i montaż zraszaczy. Kolejnym etapem jest planowanie rurociągów głównych i poprzecznych o odpowiednio dużych przekrojach tak, by nie generować nadmiernych strat ciśnienia. Nie wolno zapominać o jakości wody oraz odpowiedniej filtracji. Dopiero uwzględnienie wszystkich aspektów pozwala na stworzenie niezawodnego systemu ochrony antyprzymrozkowej.