Tryptyk glebowy cz. 1, czyli jak rozpoznać rodzaj gleby w ogrodzie?

Przy projektowaniu systemu nawadniania niezbędne jest rozpoznanie rodzaju gleby w podlewanym obszarze. Nie trzeba specjalistycznej wiedzy i badań; należy jedynie pamiętać, że woda przemieszcza się z różną prędkością i tworzy odmienne wzory zwilżania w zależności od rodzaju gleb: piaszczystych, pylastych lub ilastych/gliniastych. Określenie “wzór zwilżania” odnosi się do sposobu, w jaki woda rozchodzi się pod powierzchnią, zarówno w pionie (na skutek siły grawitacji), jak i poziomo (pod wpływem sił kapilarnych w glebie). 

Znajomość rodzaju gleby odgrywa szczególne znaczenie w przypadku podlewania liniami kroplującymi, mikrozraszaczami, czy tzw. bubblerami, gdzie opad koncentruje się w bliskim otoczeniu emitera.

Gleby piaszczyste

To gleby bardzo łatwo przepuszczalne, o małej zawartości przestrzeni kapilarnych w swej strukturze, a co za tym idzie małej retencji wodnej. Wymagają zabiegów zwiększających zdolność retencyjną oraz regularnego, częstego i intensywnego nawadniania.

Gleby piaszczysto-gliniaste (lekkie)

Gleby łatwo przepuszczalne, o dużej średnicy ziaren i wielkości porów glebowych. Poziomy zasięg nawadniania jest niewielki, a woda przemieszcza się szybko w głąb profilu glebowego tworząc wąską pionową bryłę zwilżonej gleby. Aby dostarczyć odpowiednią dla roślin ilość wody, należy stosować linie kroplujące o małej rozstawie kroplowników oraz średnich wydajnościach. Ze względu na małą ilość wody łatwo dostępnej dla roślin, gleby piaszczysto-gliniaste należy podlewać częściej mniejszymi dawkami.

Gleby pylaste (średnie)

Gleby o mniejszej wielkości ziaren oraz porów glebowych; woda przemieszcza się wolniej, co skutkuje bardziej równomiernym rozkładem wilgotności zarówno w pionie jak i poziomie. Do nawadniania gleb pylastych stosuje się kroplowniki o średnich wydatkach i większej odległości niż dla gleb piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych. Ze względu na większą ilość wody dostępnej dla roślin, gleby pylaste można podlewać rzadziej a większymi dawkami.

Gleby gliniaste/ilaste (ciężkie)

Gleby o bardzo małych porach glebowych i małej przepuszczalności. Niska prędkość wsiąkania wody sprzyja rozbudowaniu zwilżonej bryły w płaszczyźnie poziomej. Aby uniknąć gromadzeniu i odpływowi wody po powierzchni terenu, powinno stosować się emitery o możliwie małych wydatkach oraz korzystać z funkcji sterownika „nawadnianie i wsiąkanie”. Mimo dużej polowej pojemności wodnej gleb ciężkich woda jest silnie wiązana w najmniejszych porach i trudnodostępna dla roślin. Należy unikać zbytniego przesuszania gleb gliniastych ze względu na utrudnione uzupełnianie wilgoci. W razie konieczności gliniaste części ogrodu można podlewać osobno, tak aby zdążyć uzupełnić niezbędną dla roślin ilość wody w jednym cyklu nawadniania.

Nawadnianie liniami kroplującymi 

Przy odpowiednio dobranym wydatku kroplownika na powierzchni terenu powinna być widoczna wilgotna plama o średnicy 10-15 cm.

Plama o mniejszej średnicy oznacza zbyt mały wydatek kroplownika, szybkie wsiąkanie wody w pionie i słabą dystrybucję w poziomie – co może skutkować stratami wody w wyniku odpływu w głąb profilu glebowego, poza zasięg korzeni roślin. Należy zastosować linię o większych wydatkach z kroplownika i małej rozstawie.

Plama o większej średnicy oznacza kroplownik o zbyt dużym wydatku, co niesie ze sobą ryzyko strat wody na skutek spływu i parowania z powierzchni gleby. Należy zastosować kroplowniki o mniejszym wydatku oraz zadbać o odpowiednio większą rozstawę kroplowników.

Przy doborze linii kroplujących w zależności od rodzaju gleby można posłużyć się poniższą tabelą:

W celu określenia rzeczywistego wzoru zwilżania należy uruchomić system nawadniania na około 30 minut i odczekać kolejne 30 minut. Po tym czasie można wykonać odkrywkę poniżej kroplownika, aby zobaczyć kształt zwilżonej bryły. Znając rozkład wilgotności można w razie potrzeby odpowiednio ponownie skonfigurować system nawadniania.

Nawadnianie zraszaczami

Projektując nawadnianie za pomocą zraszaczy należy brać pod uwagę maksymalny opad, jaki jest w stanie przyjąć dany rodzaj gleby w zależności od nachylenia oraz stopnia pokrycia terenu roślinnością.

Aby zminimalizować ryzyko spływu powierzchniowego i erozji należy skorzystać z funkcji „nawadnianie i wsiąkanie” oraz „grow-in” w początkowej fazie ukorzeniania roślin.

Określanie rodzaju gleb

Prostą metodą na określenie rodzaju gleby jest ściśnięcie naturalnie uwilgotnionej grudki w garści a następnie otwarcie pięści. W przypadku gleby bardzo lekkiej lub lekkiej grudka w dłoni będzie się samoistnie kruszyć. Grudka powoli rozpadająca się lub rozpadająca się pod niewielkim naciskiem palca wskazuje na glebę średnią. Jeśli ściśnięta grudka po otwarciu pięści utrzymuje swój kształt, gleba jest ciężka. Ta uproszczona metoda w większości przypadków wystarcza do określenia rodzaju gleby i dobrania dla niej odpowiedniej ilości nawodnienia.
Znając rodzaj gleby i sposób zachowania się wody pod powierzchnią terenu możliwe jest zaprojektowanie optymalnego systemu oraz harmonogramu nawadniania.

Wpisanie rodzaju emitera, nachylenia terenu oraz ustalonego rodzaju gleby do sterownika nawodnieniowego pozwala na zautomatyzowanie procesu „nawadnianie i wsiąkanie”.