Budmech, bagna i bio-borówki. Wyzwania, problemy i rozwiązania w nawadnianiu 110 ha plantacji borówki

W 2016 firma Budmech zaopatrzyła plantację ekologicznej borówki wysokiej „Polana” w elementy instalacji nawadniania. Jak po 6 latach sprawuje się filtracja żwirowa Irritec oraz linie kroplujące z kompensacją ciśnienia Irritec Multibar PC 1,6 l z rozstawą 40 cm? Wracamy do Ochoży, aby przyjrzeć się pracującej instalacji, wymienić spostrzeżeniami oraz posłuchać jak wygląda eksploatacja systemów nawadniania na tak dużej plantacji.

Położenie i warunki uprawy

Obiekt leży w obszarze specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Lasy Parczewskie PLB 06000” na odwodnionym bagnie Ochoża, w dolinie rzeki o tej samej nazwie. W okresie poprzedzającym założenie plantacji, obszar zajmował PGR Ochoża, prowadząc gospodarkę łąkowo – pastwiskową. W otoczeniu plantacji znajdują się obszary ochrony ścisłej oraz Natura 2000. Dzięki takiemu położeniu, plantacja może bezpiecznie prowadzić produkcję w formule bio, bez zagrożenia skażeniem z sąsiednich terenów.

W badanym obiekcie występują głównie gleby: murszowate i mułowo-murszowe. Pierwsze melioracje doliny rzecznej przeprowadzono w latach 30-tych XX wieku. System został zmodernizowany w latach 70 i przystosowany do nawadniania podsiąkowego. Kolejną modernizację system melioracyjny przeszedł współcześnie w momencie zakładania plantacji. Funkcję odwadniająco – nawadniającą pełni do dziś.

Gospodarka wodna

Gospodarka wodna zmierza do utrzymania optymalnej wilgotności gleby – system melioracyjny nie pełni więc funkcji typowo odwadniającej. Woda spiętrzana jest w systemie melioracyjnym, zapewniając odpowiednie warunki powietrzno – wodne w strefie korzeniowej. Rowy utrzymywane są w niezbędnym stanie technicznym, jednak nie są regularnie pogłębiane. W ostatnich latach, obserwuje się obniżenie zwierciadła wód gruntowych. Nie notuje się zmniejszania miąższości utworów glebowych.

Dwa systemy nawadniania

Nawadnianie plantacji, oparte jest o dwa systemy – tradycyjny system melioracyjny, nawadniająco – odwadniający oraz system nawadniania kropelkowego. Podstawą nawadniania kropelkowego są linie kroplujące z kompensacją ciśnienia Irritec Multibar, z wydatkiem kroplownika 1,6 l/h, średnicy 20 mm i rozstawie 40 cm. Na każdy rząd borówki przypadają dwa ciągi kroplujące. Długości ciągów w większości nie przekraczają 300 m, jednak zdarzają się dłuższe.

Źródło wody i filtracja

Woda do systemu kropelkowego pobierana jest z ujęcia powierzchniowego, zasilanego wodą gruntową ze studni, zlokalizowanego na obszarze plantacji. Ze względu na pochodzenie, woda charakteryzuje się niską zawartością biogenów, przez co nie dochodzi do zakwitów. Nie zawiera też żelaza ani manganu. Maksymalnie w trakcie nawadniania pobierane jest 180 m³/h.

System filtracji stanowią 4 filtry piaskowe 900 mm  o przepustowości 160 m³, jednak w związku z wysoką jakością wody, przekroczenie tej wartości przy największych sekcjach nie stanowi problemu. Ze względu na rozmiary plantacji i fakt, że nawadnianie trwa w trybie ciągłym, filtry płukane są ze stałym interwałem czasowym. Układ taki pozwala na uniknięcie spadku wydajności nawadniania, spowodowanego zapychaniem filtrów.

Na plantacji podejmowano próby nawadniania deszczowniami, jednak system taki nie sprawdził się – powodował niekorzystne zmiany na liściach roślin. Z tego samego powodu, nie używa się zraszaczy antyprzymrozkowych w sytuacjach innych niż ochrona przed przymrozkami.

System antyprzymrozkowy

System antyprzymrozkowy stanowią zraszacze mosiężne NDJ 233B. Każdy zraszacz poprzedzony jest regulatorem przepływu, co skutkuje wyjątkową równomiernością uzyskiwanego opadu. Równolegle ze zraszaniem antyprzymrozkowym w międzyrzędziach stosuje się zamgławianie roztworem gliceryny. W uprawach pod osłonami w celu podniesienia temperatury powietrza stosuje się nagrzewnice gazowe. Dodatkowo, plantacja podzielona jest naturalnymi barierami w postaci żywopłotów olszowych, zapobiegających spływowi mroźnego powietrza. Wymagają one jednak kontroli i przycinek, żeby w okresie letnim nie powodowały stagnacji powietrza nagrzanego.

Koncepcja antyprzymrozkowego zasysania cieplejszego powietrza, z wyższych partii atmosfery wentylatorami umieszczonymi na słupach rozmieszczonych w obszarze plantacji, nie sprawdziła się.

Fertygacja i nawożenie

Ze względu na charakter plantacji (BIO), wraz z wodą podaje się jedynie siarczan potasu, służący utrzymaniu odpowiedniego pH gleby. Plantacja nawożona jest ręcznie, kurzym nawozem z certyfikatem BIO.

Eksploatacja

Nad działaniem systemu nawadniania czuwają dwie osoby, odpowiedzialne zarówno za system klasyczny, jak i kropelkowy. Z obserwacji eksploatatorów wynika, że kompensacja jest w ich przypadku niezbędnym elementem linii kroplujących. Wiąże się to z czynnikami takimi jak długość ciągów oraz fertygacja – linie z kompensacją zapewniają jednakową dawkę wody i nawozów na całej długości ciągów.  Istotnym czynnikiem jest także stabilizacja linii przeciw promieniowaniu UV – linie Irritec Multibar nie straciły przez dotychczasowy okres eksploatacji nic ze swojej elastyczności i odporności mechanicznej.

Przy ciągach sięgających, a nawet przekraczających 300 m, zauważalne są nierównomierności uwilgotnienia, wynikające z naturalnej mozaiki glebowej. Jest to o tyle istotne, że niewprawny operator systemu nawadniania mógłby to uznać za jego wadę. Typowym problemem jest zatykanie końcowych odcinków linii kroplujących. Jest to naturalne zjawisko, które opiszemy jeszcze na naszym blogu. Niestety, ze względu na skalę plantacji, rozwiązanie w postaci okresowego przemywania linii nie jest możliwe.

Sterowanie systemem nawadniania

Sterowanie nawadnianiem odbywa się w połowie drogą radiową, a w drugiej połowie – klasycznie, prądowo, za pomocą przewodów. W opinii eksploatatorów, system klasyczny jest przyjaźniejszy, ze względu na natychmiastową reakcję. System radiowy, oparty na komunikatach, potrafi generować błędy, które nie zawsze są szybko wychwytywane. Kontrola systemu nawadniania prowadzona jest w oparciu o dwa elementy i wymaga doświadczonego operatora – prowadzony jest monitoring uwilgotnienia gleby za pomocą tensiometrów, poparty obserwacjami pędów roślin.

Boom na bio

Popyt na produkty bio, rośnie rok do roku, często zwiększając się kilkukrotnie (niemiecki rynek bioborówki urósł w ostatnim czasie sześciokrotnie). Prowadzenie plantacji bio jest dużo bardziej pracochłonne i wymaga więcej uwagi niż tradycyjna uprawa. Otoczenie plantacji w Ochoży sprzyja prowadzeniu takiej działalności, ze względu na brak intensywnego rolnictwa oraz zakładów przemysłowych. Plantacja prowadzona jest z troską o środowisko naturalne. W obrębie plantacji pozostawiane są fragmenty „dzikie”, jako siedliska roślin i zwierząt. Budowane są budki lęgowe dla ptaków. Naturalnym sprzymierzeńcem w walce z nieproszonymi gośćmi są ptaki szponiaste, które posiadają swoje czatownie na całym obszarze działalności. W pobliżu bytuje wiele gatunków, ze względu na które powołany został obszar Natura 2000. Istnienie plantacji nie wpływa zauważalnie na ich kondycję. Wspierane są również owady zapylające, głównie trzmiele i murarki. Przez wiele lat prowadzona była pasieka pszczół miodnych, zastąpiona teraz pasiekami przyjezdnymi.

Jak można podsumować nasze odwiedziny? Tak jak w przypadku każdego projektu – niektóre rozwiązania sprawdzają się bardziej, inne mniej lub wcale, jak np. koncepcja antyprzymrozkowego zasysania cieplejszego powietrza czy nawadnianie deszczowniami. Dzięki jednak zaangażowaniu i współpracy właścicieli z autorami instalacji, udało się stworzyć system filtracji i nawadniania, który w pełni zaspakaja potrzeby plantacji, a zastosowane linie Irritec Multibar, mimo intensywnej eksploatacji, nie straciły nic ze swoich parametrów użytkowych.

Na koniec jeszcze słowo o borówce: pycha! 🙂

Aby uzyskać więcej informacji, zapraszamy do kontaktu: