Tryptyk glebowy cz. 3

Woda dostępna dla roślin

Aby dobrze zaprojektować system nawadniania, warto poznać procesy zachodzące w przyrodzie. Wiedząc jak woda krąży w glebie i jak jest pobierana przez rośliny, łatwiej ustalić częstotliwość i intensywność podlewania. W pierwszej kolejności trzeba jednak zdefiniować, czym jest nawadnianie. Mimo, że intuicyjnie jest to wiadome, znalezienie prostej i zwięzłej definicji nie jest wcale proste. W codziennej praktyce przyjmujemy, że: nawadnianie jest to uzupełnianie w glebie wilgoci w zakresie wody dostępnej dla roślin. Z definicji wynika zatem, że główną rolę w nawadnianiu odgrywają gleba i częściowo rośliny, o czym poniżej.

Sprawdź również: Nawadnianie kroplowe

Gleba jak gąbka

Glebę w jej strukturze można porównać do gąbki. Składa się ona ze szkieletu glebowego i porów różnej wielkości. Pory mogą być wypełnione wodą lub powietrzem.

Wodę w glebie można podzielić na wodę:

  • grawitacyjną,
  • dostępną dla roślin,
  • niedostępną dla roślin.

Porównanie do gąbki pomoże wytłumaczyć ten podział. W gąbce zanurzonej w wodzie wszystkie pory są całkowicie wypełnione. Jest to tak zwany stan pełnego nasycenia. Po wyjęciu „gąbki” woda odpływa samoistnie pod wpływem siły grawitacji. Odpływająca woda jest więc wodą grawitacyjną – będzie jej tym więcej, im więcej jest dużych porów. Po odpłynięciu wody osiągniemy stan uwilgotnienia nazywany polową pojemnością wodną (PPW). Od tego momentu wody z gleby ubywa tylko przez parowanie i pobór jej przez rośliny (łącznie oba procesy nazywa się ewapotranspiracją).

Woda przy PPW utrzymywana jest przez tzw. siłę ssącą gleby w porach średnich i małych. Aby ją wydobyć, roślina musi ją „wycisnąć” siłą ssącą korzeni – jest to punkt początkowy zakresu wody dostępnej dla roślin. Gdy rośliny nie mają już siły „wyciskać”, pozostała w glebie woda będzie wodą niedostępną dla roślin – jest to punkt końcowy zakresu wody dostępnej dla roślin.

Rośliny pobierają wodę z gleby za pomocą włośników czyli cienkich wypustek znajdujących się na końcach korzeni. Większość roślin do właściwego funkcjonowania oprócz wody potrzebuje w glebie również powietrza. W wypadku jego niedoboru tworzą się warunki gnilne co skutkować może uszkodzeniem korzeni i śmiercią rośliny.

Sprawdź również: Linia kroplująca

Roślina pobiera wodę za pomocą włośników z porów średniej wielkości. Duże pory wypełnione są powietrzem. Woda w glebie utrzymywana jest przez tzw. siłę ssącą gleby: tym większą, im mniejsze są pory, w których znajduje się woda.

Woda w glebieSiła potrzebna do wyciągnięcia wody z porów (siła, z jaką zasysają ją korzenie), wyrażona w centymetrach słupa wodyŚrednica porów glebowych[mm]
Woda grawitacyjna<340> 0,085
Woda dostępnaWoda łatwo dostępna340 – 5 0000.085–0.0006
Woda trudno dostępna5 000–15 0000.0006–0.0002
Woda niedostępna>15 000< 0.0002

Nawadnianie jest więc utrzymywaniem w glebie wilgoci na poziomie pozwalającym roślinom swobodnie ją pobierać. Przekroczenie podczas nawadniania PPW powoduje straty wody w drodze odpływu grawitacyjnego. Nadmierne podlewanie zaburza wymianę gazową w glebie, co negatywnie wpływa na kondycję roślin i gleby. Niedomiar podlewania prowadzić może do zatrzymania wzrostu i więdnięcia roślin, co przyczynia się do pogorszenia ich stanu, obniżenia plonów, a w skrajnym przypadku nawet do śmierci.

Więcej na temat wody w glebie dowiesz się z kolejnych części tryptyku „Krzywa pF”